Arabuluculuk Anlaşma belgesinin İlam (Mahkeme hükmü) niteliği
6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tarafların anlaşması kenar başlıklı 18. Maddesinde; “(1) Arabuluculuk faaliyeti sonunda varılan anlaşmanın kapsamı taraflarca belirlenir; anlaşma belgesi düzenlenmesi hâlinde bu belge taraflar ve arabulucu tarafından imzalanır. (2) Taraflar arabuluculuk faaliyeti sonunda bir anlaşmaya varırlarsa, bu anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesini talep edebilirler. Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa, anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinden talep edilebilir. Davanın görülmesi sırasında arabuluculuğa başvurulması durumunda ise anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir. Bu şerhi içeren anlaşma, ilam niteliğinde belge sayılır. (3) İcra edilebilirlik şerhinin verilmesi, çekişmesiz yargı işidir ve buna ilişkin inceleme dosya üzerinden yapılır. Ancak arabuluculuğa elverişli olan aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklarda inceleme duruşmalı olarak yapılır. Bu incelemenin kapsamı anlaşmanın içeriğinin arabuluculuğa ve cebri icraya elverişli olup olmadığı hususlarıyla sınırlıdır. Anlaşma belgesine icra edilebilirlik şerhi verilmesi için mahkemeye yapılacak olan başvuru ile bunun üzerine verilecek kararlara karşı ilgili tarafından istinaf yoluna gidilmesi hâlinde, maktu harç alınır. Taraflar anlaşma belgesini icra edilebilirlik şerhi verdirmeden başka bir resmî işlemde kullanmak isterlerse, damga vergisi de maktu olarak alınır. (4) (Ek: 12/10/2017-7036/24 md.) Taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi, icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılır. (5) (Ek: 12/10/2017-7036/24 md.) Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması hâlinde, üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflarca dava açılamaz.” şeklinde düzenleme getirilmiştir.
Öncelikle tarafların anlaşması gerekmektedir. Arabulucu önüne getirilen ihtilafların tümünde anlaşma sağlanması şartı bulunmadığından tarafların üzerinde kesin olarak anlaştıkları hususlar anlaşma belgesinin konusunu oluştururlar. 3 parsel miras payının paylaşımında iki parselde anlaşma varsa diğer parsel dışlanarak bu iki parsel konusunda taraflarla anlaşma belgesi düzenlenebilir.
Peki, anlaşma belgesi tek başına ilam niteliğinde belge sayılacak mıdır? Burada kanun koyucu kural olarak icra edilebilirlik şerhini şart koşmaktadır. İcra edilebilirlik şerhinin alınacağı yetkili Mahkeme, dava açılmadan önce arabulucuya gidilmişse arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesi, dava açıldıktan sonra arabulucuya gidilmiş ise davanın görüldüğü mahkemedir. Zorunlu arabuluculuk kapsamında bir arabulucunun 3 komisyon seçme hakkı nedeniyle buradaki arabulucunun görev yaptığı mahkeme düzenlemesinin karışıklığa neden olabileceği, kanaatimce görevlendirme yapan yer bürosuna göre bir yetki düzenlemesine gidilmesi yerinde olacaktır. Benzer şekilde tüm Türkiye’de görev yapabilen ihtiyari arabulucunun görev yaptığı yer sulh mahkemesi düzenlemesinin açıklığa kavuşturulması uygun olacaktır.
Kural olan bu düzenlemeye 12/10/2018 tarihli değişiklik ile istisna getirilmiştir. Taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi icra edilebilirlik şerhi olmadan ilam niteliğinde belge sayılmıştır. Arka planını bilmemekle beraber, klasik yargılama süjelerinin hepsinin bulunduğu, herkesin hak ve sorumluluklarını bildiği varsayımıyla anlaşma sağlanan belgeyi tekrar bir yargı merciine tasdik ettirmenin lüzumsuzluğundan dolayı böyle bir düzenleme getirilmiş olabileceği kanaatindeyim.
Bu düzenlemeler yapılmakla birlikte uygulamada yargı kararlarına bile tereddütlü yaklaşan kamu görevlilerinin arabuluculuk konusunda bilgilendirilmeleri gerekir. Aksi halde anlaşma belgesinin uygulanmasında gecikmeler yaşanabilir.
Anlaşma sağlanan hususlarda bir daha dava açılamaması da bir nevi kesin hükmün neticelerini doğurmaktadır. Bu nedenle anlaşma tutanaklarına anlaşılan konuların ayrıntılı bir şekilde geçirilmesi önem taşımaktadır.
İşin güzelliği yıllarca mahkemelerden kesin karar almaya uğraşacağımıza kısa sürede bu belgeye kavuşma imkânının arabuluculuk sistemiyle getirilmiş olmasıdır.
Selam ve muhabbetle…
