Arabuluculukta ücret ve yargı giderleri
Bu husus başvuran kişiyi ilgilendirdiği kadar karşı tarafı, arabulucuyu ve taraflar vekille temsil ediliyorsa avukatları yakından ilgilendirmektedir. Süreçte iki çeşit ücretle karşılaşmaktayız; arabulucu ücreti ve taraf vekil ücreti. Her iki ücrette asgari ücret tarifelerine göre yapılacaktır. Her yılın sonunda bir sonraki senenin arabulucular için Adalet Bakanlığı, avukatlar için ise Barolar birliği asgari ücret tarifesi yayınlamakta, ayrıca uygulanacak ilkelerini tebliğlerinde belirtmektedirler. Bu belirlemeyi yaptıktan sonra arabuluculuk sürecinde tarifelerde belirtilen ücretler kim tarafından nasıl karşılanacaktır sorusunun cevabı bu yolla ihtilafını çözdürmeyi düşünen herkesin merak alanına girmektedir
7/6/2012 tarihli ve 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ile 12/10/2017 tarihli ve 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ve ilişkili kanunlarda yapılan değişikliklerle arabuluculuğun dava şartı olan kısmı 01/01/2018 günü yürürlüğe girdikten sonra hukukumuza dava şartı arabulucuya başvurma sistemi getirilmiştir. Net olması açısından arabulucuya başvuru zorunluluğu bulunan ihtilaflar ve kişilerin üzerinde anlaşarak arabulucuya getirdikleri ihtilaflara göre arabulucu ücreti ve yargı giderleri ayrı ayrı değerlendirme yapılacaktır.
Zorunlu arabuluculukta;
Bahsi geçen son değişikliklerde;
“Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.
Arabulucu yapmış olduğu faaliyet karşılığı ücret ve masrafları isteme hakkına sahiptir. Arabulucu, ücret ve masraflar için avans da talep edebilir. Aksi kararlaştırılmadıkça arabulucunun ücreti, faaliyetin sona erdiği tarihte yürürlükte bulunan Arabulucu Asgari Ücret Tarifesine göre belirlenir ve ücret ile masraf taraflarca eşit olarak karşılanır.
Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekâlet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır.
Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda ücret, Tarifenin Birinci Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz. İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde işçiye işe başlatılmaması hâlinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, Tarifenin İkinci Kısmı uyarınca üzerinde anlaşılan miktar olarak kabul edilir.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâllerinde, iki saatlik ücret tutarı Tarifenin Birinci Kısmına göre Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir. İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâlinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde Tarifenin Birinci Kısmına göre karşılanır. Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen ve taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır.”
Biçiminde düzenlemeler getirilmiştir.
Kanun arabulucu ücretine ilişkin ayrıntılı bir düzenleme getirmiş, tarafların anlaşması/anlaşmaması, ilk oturuma katılması veya katılmamasına göre ücretleri ve yargı giderlerinin sorumlularını belirlemiştir. İki örnekle anlatmak gerekirse;
İşe iade talepli ve 3.000 TL talepli bir başvuruda; hem maktu ücrete tabi işe iade talebi, hem de nisbi ücrete tabi tazminat talebi bulunmaktadır. Arabulucu ücreti nisbi olarak 30.000 TL na kadar ki ücret için yüzde altıdır. 3,000 TL nın yüzde altısı 180 TL etmektedir. Düzenlemede iki saatten aşağı ücret olamayacağından ihtilaf başı maktuen 140 TL öngörüldüğünden iki saati aşmayan görüşmeler için 280 TL arabulucu ücreti tahakkuk edecektir. Bu rakam anlaşma veya anlaşmama durumunda değişmeyecek, sadece anlaşmama durumunda iki saati aşmayan ücret Adalet Bakanlığı tarafından ödenecek, aşan süre ücreti ise taraflarca karşılanacaktır.
Toplam 150.000 TL lık alacak üzerinde taraflar anlaşmışlarsa bu durumda ilk 30.000 TL için yüzde 6 olan 1800 TL, ikinci 40.000 TL için yüzde 5 olan 2000 TL, sonra gelen 80.000 TL için yüzde 4 olan 3200 TL, toplamda ise 7000 TL arabulucu ücreti tahakkuk edecek aksi kararlaştırılmamışsa her iki taraf eşit oranda bu miktarı ödeyeceklerdir. Bu ihtilafta anlaşmama durumunda ise ücret maktu ücret olan ilk iki saate kadar toplam 280 TL dan devam eden saatler için 100 TL ilave edilecektir.
Müracaat sırasında veya arabuluculuk süresince taraflardan herhangi bir ücret alınmayacaktır. Arabulucu masraf adında avans alırsa bunu da ücretini alırken mahsup edecektir. Bu yönüyle yargı yolundan daha masrafsızdır ancak arabulucu ücreti kanunla getirilen bir zorunluluktur.
İhtiyari (Genel) arabuluculukta;
Bu durumda Arabuluculuk Kanunu ve Arabuluculuk asgari ücret tarifeleri geçerli olacaktır. Genel ilke sorumluluk aksi kararlaştırılmadıkça ücret taraflarca eşit olarak karşılanacaktır. Yani taraflardan birisi ücret sözleşmesinde bu genel hükmün dışında bir anlaşma yapabilirler. İsminden de anlaşılacağı üzere ilk oturuma katılmamaya ilişkin bir müeyyide burada getirilmemiştir. Zira burada taraflar başlangıçta olduğu gibi sürecin her aşamasında serbest iradeleri ile süreci sonlandırabilirler. Dikkat edilmesi gereken husus tarafların arabulucu sürecine iradeleri ile girdikten sonra arabulucu ile yapılacak ücret sözleşmesinde yer alacak hususların yerine getirilmesinden sorumlulukları bulunmaktadır.
Taraf vekili üreti;
Her iki arabuluculukta bazen taraflara vekille kendilerini temsil ettirmektedirler. Avukat vekalet ücretini asgari ücret tarifesi belirlemiştir. Arabuluculuk ücretinden sorumluluk tarafların ve anlaşmama durumunda Adalet bakanlığı iken vekilin vekalet ücretinden taraf kendisi sorumlu olacaktır. Arabuluculuk tutanaklarında bu sorumluluğa ilişkin düzenleme yapılamayacak olup vekille taraf arasındaki sözleşme ile bu durum çözülecektir. Bir kısım arabuluculuk görüşmelerinin haklı haksız tespiti niteliğinde yargı faaliyeti zannedilerek vekalet ücretinin karşı taraftan istenmesi arabuluculuk kurumunun temel amacı olan menfaatlerin denkleştirilmesi ve helalleşme kültürüne aykırılık teşkil edecektir.
Selam ve muhabbetle…
[1] http://www.adb.adalet.gov.tr/Sayfalar/Teskilat/mevzuat/tarife.html
http://www.barobirlik.org.tr/dosyalar/belgeler/AvUcretTarifesi/tbb2018.pdf
